In deze rubriek geeft Ruud de Jong Hints en Tips over het houden van een moestuin in je eigen tuin of op het eigen balkon, lekker dicht bij huis. Gebaseerd op het principe van Makkelijke Moestuin, een soort Ikea onder de moestuinen.
Groeispurt (Oppepper 19 mei 2024)
Het gaat nu snel met de jonge plantjes. Herinneren jullie je het komkommerzaadje van vorige keer nog? Drie dagen later was het al een flinke zaailing.
Ook de courgettes groeien flink. De tomaten beginnen er ook zin in te krijgen. De bosaardbeitjes groeien heel langzaam maar gestaag door, die kunnen ook bijna naar buiten. Kortom, het is nu echt lente.
Om te voorkomen dat de plantjes bij het opkweken scheef groeien moeten de potjes elke dag 90 graden gedraaid worden. En de aarde moet goed vochtig blijven. Niet veel of moeilijk werk, maar het moet wel elke dag gebeuren. En juist in deze periode hebben we een weekje Kopenhagen gepland.
Moestuin in de vakantie
Het lijkt misschien moeilijk om op vakantie te gaan als je zelf met veel zorg een paar plantjes hebt opgekweekt. Maar over het algemeen is het geen probleem, zeker als je met het zaaien al rekening houdt met je vakantieplannen. Zorg dan dat de oogstperiode van je plantjes zoveel mogelijk buiten je vakantieperiode ligt.
Nog een paar tips:
- Nu nog niet direct van toepassing, maar later in de zomer zeker wel: oogst zoveel mogelijk van je plantjes voor je op vakantie gaat. Het is sowieso slim om vroeg en vaak te oogsten, want bij de meeste planten geldt dat hoe eerder en vaker je oogst, hoe meer blad of vruchten de plant aanmaakt. Als je de vakken leegoogst voor je op vakantie gaat kun je na de vakantie er gelijk wat anders in zetten. En als je ze niet helemaal leegoogst maar alleen zoveel mogelijk eetbaars er af haalt, dan is de kans groot dat je bij terugkomst verwelkomd wordt met een volle, vruchtdragende plant.
- Water geven. Ik gaf in de eerste aflevering van deze rubriek al aan dat ik de moestuingrond van Makkelijke Moestuin gebruik. Deze kan veel, heel veel water vasthouden. Als je maar een weekje of korter op vakantie gaat dan is het vaak genoeg om de grond door en door nat te maken. Check dan wel goed dat ook onderin de bak de grond goed vochtig is. Doordat de grond zoveel vocht opneemt zakt het water namelijk niet altijd helemaal door naar beneden. Dan lijkt het aan de bovenkant of de grond drijfnat is, maar een paar centimeter lager kan de grond dan kurkdroog zijn. In de periode dat je weg bent geeft de grond dat water af aan de plantjes. Zeker bij wat oudere planten werkt dit goed, zeker als er geen hittegolf is. Maar planten die net gezaaid zijn hebben nog niet zulke diepe wortels, die kunnen dus niet profiteren van het water dat onderin wordt vastgehouden. Die zullen dus vaker water nodig hebben. Dan kom je automatisch bij het volgende punt.
- Schakel buren of vrienden in. Veel mensen hebben toch al iemand die in de vakantie de post bij de voordeur weghaalt en de plantjes in huis water geeft. Vaak wil diegene ook de moestuin wel verzorgen, zeker als je hem of haar op het hart drukt om toch vooral te plukken en te oogsten.
Als jullie dit lezen ben ik nog bezig met de laatste dagen vakantie in Kopenhagen. Ik weet dus niet hoe de toestand in mijn moestuin is. Maar ik heb er alle vertrouwen in dat onze buren de plantjes goed hebben verzorgd.
Tijd voor de zomergroenten (Oppepper 5 mei 2024)
Eindelijk wat beter weer
Vorig jaar rond deze tijd waren de meeste plantjes in mijn moestuin al aan een flinke groeispurt begonnen. De sugarsnaps en peultjes waren al flink aan het klimmen, en de palmkool was al behoorlijk groot.
Dit jaar loopt alles een paar weken achter. En dan helpt zo’n onweersbui van afgelopen dinsdagnacht ook niet echt. Een deel van de prille plantjes is platgeslagen Hopelijk komt dit nog goed. Gelukkig hebben de Franse radijsjes, de rucola en de koriander de onweersbui wel overleefd.
Tijd voor de zomergroenten
In de periode van ruwweg half april tot eind mei kun je beginnen met zomergroenten op te kweken. Dat zijn groenten als courgette, komkommer en pompoen. En als je nu denkt: een pompoen past toch nooit in een vakje van 30 bij 30 cm, dat klopt.
Ik gebruik dan ook zaadjes van een babypompoen. Die kan wel in één zo’n vak bij een klimrek. De stengel leidt je dan door de mazen van het rek, en de pompoenen zijn klein genoeg om te kunnen blijven hangen tot ze rijp zijn. Iets dergelijks geldt ook voor de courgette en komkommer. Ook die leidt ik langs een klimrek omhoog.
Zelf opkweken…
In deze periode staat de vensterbank in mijn woonkamer vol met plantjes die opgekweekt worden. Diverse tomaten en pepertjes staan er al sinds eind maart. Daar komen nu dus de courgettes en dergelijke bij.
Als eerste stap moet je de zaadjes voorkiemen in nat keukenpapier. De zaadjes hebben namelijk een beperkte levensduur. Door ze te laten voorkiemen kun je zien welke het nog doen, en die vervolgens gebruiken.
… of kopen
Sommige plantjes zijn erg moeilijk zelf op te kweken, maar wel heel lekker. Peper, paprika en aubergine zijn zulke plantjes. Peper en paprika probeer ik ook elk jaar zelf op te kweken, met wisselend succes. Daarom koop ik in deze tijd ook altijd in de kas gekweekte plantjes. Die staan nu, samen met de zelf opgekweekte plantjes, in de vensterbank te wachten tot ze naar buiten mogen. Want pas na de ijsheiligen kun je er van uit gaan dat er ’s nachts geen nachtvorst optreedt. Daar kunnen deze plantjes namelijk absoluut niet tegen.
Na de ijsheiligen
Voor je ze buiten uitplant moet je ze afharden: gedurende een kleine week elke dag een uur langer buiten rond het middaguur. Als je ze daarna buiten uitplant moet je wel om de zes weken extra voeding geven. Deze plantjes groeien snel en gebruiken daarom ook veel. Maar als je dat doet, dan kun je ook tot in oktober heerlijke groenten oogsten.
Hoe begin je een kleine moestuin? (Oppepper 21 april 2024)
Na een paar jaar met wisselend succes aangerommeld te hebben in mijn tuin kwam ik uiteindelijk bij Makkelijke Moestuin terecht. Dat is een onderneming die is opgezet door een stel jonge, enthousiaste moestuinierders. Ze zijn niet de goedkoopste, maar ze hebben wel goed spul. Ze werken volgens het principe van “square-foot gardening”, ofwel “stoeptegeltuinieren”. De plantjes staan in vakken van 30 bij 30 cm. Makkelijke Moestuin is dus een goed beginpunt.
Waar komt de moestuin?
Een van de belangrijkste zaken bij een kleine moestuin is de hoeveelheid ruimte die je ter beschikking hebt. In een grote tuin is het geen probleem om een paar bakken te plaatsen, maar op een klein terras of een balkon is het lastiger. Want de plekken die het meest geschikt zijn voor moestuinbakken (zonnig, een beetje beschut) zijn ook vaak de plekken waar je zelf wilt zitten. Daarom is het gebruik van vakken van 30 bij 30 cm zo handig. Je kunt bakken van dat formaat meestal wel ergens kwijt, ook op een balkon, terwijl je er nog gewoon kunt zitten.
De foto’s bij dit stukje komen van de site van Makkelijke Moestuin. Op hun pagina Community -> Show je MM zie je nog veel meer verschillende mogelijkheden. Dit laat in elk geval zien dat er op een klein oppervlak toch best veel mogelijk is.
Welke bakken?
Ik zou iedereen die dit wil uitproberen aanraden om klein te beginnen. Bestel bijvoorbeeld bij Makkelijke Moestuin een paar MM mini’s (losse opvouwbare zakken van 30 bij 30 cm), of een airbak (60 bij 60 cm). Die zijn niet al te duur, en blijven jaren goed.
Een leuke bijkomstigheid van de MM mini’s is dat er aan de hoeken lusjes zitten waar je bamboestokken in kunt plaatsen. Als je de stokken aan de bovenkant aan elkaar bindt krijg je een soort open wigwam waarbinnen je planten, zoals tomaat, omhoog kunt leiden.
Je kunt natuurlijk ook kunststof bakken gebruiken die je bijvoorbeeld aan de balkonrand kunt hangen. Zorg dan wel voor voldoende afwatering (zo nodig wat extra gaatjes in de bodem maken). En neem bakken die minstens 20 cm diep zijn.
Hoe dan ook: begin klein. Mocht dan aan het eind van het jaar blijken dat moestuinieren niets voor jou is, dan heb je ook niet al te veel geïnvesteerd.
Welke grond gebruik je?
Moestuingrond is wezenlijk anders van samenstelling dan gewone tuinaarde. Een vak van 30 bij 30 cm is niet erg groot. Je oogst een vak dan ook snel leeg. En dan kan de volgende groente erin. Je oogst dus meerdere keren per jaar van een vak. Dat betekent dat je de grond behoorlijk intensief gebruikt. Je moet dan ook altijd voeding aanvullen als je geoogst hebt, voordat je de volgende groente er in zaait.
De grond moet vocht goed vasthouden (denk aan de regenbuien van de afgelopen tijd), en ook de voedingsstoffen goed bufferen. Zowel het water als de voedingsstoffen worden dan weer geleidelijk afgegeven als de plantjes er om vragen. Ik gebruik zelf, na een paar teleurstellende ervaringen met “gewone” moestuingrond van het tuincentrum, alleen nog maar de grond van Makkelijke Moestuin. Die is trouwens tegenwoordig ook te koop bij bijvoorbeeld Intratuin.
Wat ga je kweken?
Welke groenten je gaat kweken is vooral een kwestie van smaak. Makkelijke Moestuin heeft een app die je helpt bij het kweken, maar dan nog zijn er makkelijke en minder makkelijke groentes. Mijn favorieten van de makkelijke groenten:
- Radijsjes. Kun je het hele seizoen door zaaien. Ze groeien snel, dus je kunt ze snel oogsten. En er zit veel meer smaak aan dan die waterige radijsjes uit de supermarkt. Het blad is trouwens ook heerlijk in een wokschotel.
- Rucola. Ook bijna het hele jaar door te telen. Wel op tijd oogsten voor die in bloei schiet.
- Snijbiet. Groeit snel, je kunt het hele jaar bladeren er van af knippen om te eten. Maar dat betekent wel dat hij het hele jaar een vak in beslag neemt. Minder geschikt dus als je maar één MM mini hebt.
- Spinazie. Als je er steeds een paar blaadjes vanaf haalt blijft de plant nieuw blad aanmaken. Zo kun je hier lang van oogsten.
- Winterpostelein. Lekker op een boterham met kaas. Het enige aandachtspunt bij deze groente is dat je het vak moet leegoogsten als er bloemetjes komen. Als je te lang wacht met leegoogsten heeft de plant zich uitgezaaid. En dan vind je hem volgend jaar overal terug.
- Paksoi. Groeit makkelijk en is heel lekker.
- Palmkool (Cavolo Nero). Telkens de onderste bladeren er af halen. De plant groeit door, zodat hij op een palm gaat lijken. De bladeren smaken naar boerenkool. Net als snijbiet blijft hij het hele jaar in een vak staan.
- Peultjes. Groeien als een tierelier. Hoe meer en hoe jonger je de peultjes oogst, hoe meer de plant er aanmaakt. Je heb alleen wel een rek nodig waar de planten zich aan vast kunnen houden.
Hoeveel tijd kost het?
Grote klussen (zoals een tafelmodel bak in elkaar zetten, plaatsen en vullen met aarde) nemen makkelijk een halve dag in beslag. Maar als alles eenmaal staat valt het reuze mee. Ik heb zelf een tamelijk grote tuin, en heb nu zo’n 75 vakken van 30 bij 30 cm in gebruik.
Dat kost me gemiddeld een kwartier tot half uur per dag (water geven, onkruid weghalen, aarde loswoelen, oogsten, inzaaien, slakken en rupsen weghalen en dergelijke). Verhoudingsgewijs ben ik eigenlijk het meeste tijd kwijt aan het bedenken en uitvoeren van maatregelen om puberende eksters uit de moestuinbakken te houden. Die beesten vinden het veel te leuk om net opgekomen plantjes uit de bakken te trekken.
En nu?
Alle begin is moeilijk. Dat geldt voor het beginnen van een moestuin, maar zeker ook van het beginnen van een nieuwe rubriek. Ik ben benieuwd naar jullie reacties. Mocht er interesse zijn dan zouden we kunnen kijken of we zoiets als gezamenlijke inkoop kunnen doen. En mocht er hulp nodig zijn bijvoorbeeld bij het in elkaar zetten van een bak dan kan dat ook geregeld worden.