In deze rubriek geeft Ruud de Jong Hints en Tips over het houden van een moestuin in je eigen tuin of op het eigen balkon, lekker dicht bij huis. Gebaseerd op het principe van Makkelijke Moestuin, een soort Ikea onder de moestuinen.
Een nieuwe lente, een nieuwe … plaag
In tegenstelling tot vorig jaar heb ik tot nu toe nagenoeg geen last van slakken in de tuin. Maar dat wil niet zeggen dat er geen ongedierte in de moestuin zit. Ik zag opeens allemaal grijs-groene beestjes op de rucola (figuur 1). Luizen! Dat had ik in de afgelopen jaren nog niet eerder zo meegemaakt. En ze zaten ook in de radijsjes, de paksoi en de spinazie.
Ik ben gelijk aan de slag gegaan met wattenstaafjes en spiritus om de meest zichtbare beestjes weg te halen. Maar er zaten ook veel luizen diep in de plantjes, die kon ik niet bereiken met een staafje zonder de plant te beschadigen.
Ik ben toen op internet gaan zoeken naar middeltjes om dit probleem aan te pakken. Ik kwam op de website van de Volkstuinders Vereniging Leimuiden een artikel tegen over hoe je rabarber kunt gebruiken om luizen te bestrijden. En rabarber heb ik genoeg in de tuin. Omdat ik snel aan de slag wilde was rabarbergier geen optie, dat duurt ongeveer twee weken voor het gebruiksklaar is. Maar de “rabarberthee” zou wel wat kunnen zijn.
Die “thee” maak je van de bladeren van de rabarber. Normaal gesproken gooi je die weg, want die zijn giftig vanwege de grote hoeveelheid oxaalzuur die er in zit. Maar voor de bestrijding van ongedierte zijn ze wel bruikbaar. De bladeren in stukjes snijden, tijdje koken, zeven en laten afkoelen, en een eetlepel groene zeep erdoor mengen. En daarna een deel in een spuitbus, en aanvullen met vier keer zoveel water (figuur 2). Dat vernevel ik nu elke dag over de plantjes, en het werkt goed. De laatste dagen heb ik nauwelijks nog luizen kunnen vinden. En voor de komende tijd heb ik nog ongeveer een liter onverdund spul over, dus ik kan vooruit.
De rabarberstelen heb ik in de koelkast liggen. Daar gebruik ik er van tijd tot tijd een van als smaakmaker, bijvoorbeeld in een traybake met aardappeltjes, snijbiet, puntpaprika en falafel, met daar door heen stukjes rabarber. De rabarber geeft een heerlijk frisse smaak aan het geheel.
Zomergroenten
De luizen zijn vervelend, maar zoals het er nu naar uitziet vormen ze geen groot probleem meer. En de tijd voor de zomergroenten is weer aangebroken. Ik heb de zaadjes voor de courgettes, de komkommer en de pompoenen laten voorkiemen (figuur 3), en daarna ze in potjes gezet. Die staan nu op de vensterbank. De courgette en pompoen hebben er duidelijk zin in (figuur 4).
De meeste tomatenplantjes zijn ondertussen ook verpot (figuur 5). Nu is het wachten tot na de ijsheiligen, dan kunnen ze naar buiten.
Ik heb ook al een aantal jaren een vijg in mijn tuin staan. Eigenlijk staat hij op de verkeerde plek, want hij staat in de schaduw van de erfscheiding met de buren. Maar elk jaar groeit hij wel verder. En dit jaar zie ik opeens allemaal uitstulpingen aan de stam (figuur 6). Dat zijn de bloemen van een vijg. Nu maar hopen dat ze bevrucht worden, dan heb ik dit najaar heerlijke vijgen uit eigen tuin.
Zelfbouw watertegels
De vorige keer vertelde ik dat ik aan de gang was gegaan om zelf watertegels te knutselen voor de kleinere bakken in mijn moestuin. Ik had een setje goedkope parasoltegels gekocht, en met 19 mm elektrabuis een systeem gemaakt om ze met water te vullen. Dat vullen ging erg langzaam, en dat maakte het systeem niet bruikbaar. Na enig puzzelen heb ik een aansluitpunt van het bekende tuinslangensysteem kunnen bevestigen op mijn buizenconstructie. En nadat ik het schroefdraad van de dop van de tegel met wit loodgieterstape waterdicht had gemaakt is het experiment af (figuur 7).
Het vullen van de tegel is nu een kwestie van de tuinslang aansluiten en water er in laten stromen. En het punt waar mijn buizenconstructie de tegel ingaat is waterdicht – na een kleine week zat de tegel nog helemaal vol water. Dus nu kan ik aan de gang met de overige watertegels. Hopelijk werken ze net zo goed als de grote watertegels die ik in mijn andere bakken heb. Want dát die werken is voor mij wel duidelijk als ik de knoflook in de gewone bakken vergelijk met de knoflook in de bak met watertegels (figuur 8). Die laatste hebben veel dikkere stengels en staan er stevig bij, veel steviger dan de andere knoflook die in de moestuin verspreid staan.
Zelf een watertegel knutselen
Zoals ik de vorige keer schreef heb ik weer een van moestuinbakken voorzien van watertegels. Daarmee wordt het watergeven teruggebracht tot er voor zorgen dat er genoeg water in het reservoir zit. Zelfs bij droog weer betekent dat hooguit een keer per week aanvullen. Ideaal.
Nu heb ik ook een hoop kleinere moestuinbakken. Dus ik wilde kijken of ik zelf iets vergelijkbaars kon knutselen voor die kleinere bakken. Ik heb voor een paar tientjes een setje parasoltegels aangeschaft. Die meten 50 bij 50 cm. En ik heb een paar bakken van waterdoorlatend gerecycled plastic van 60 bij 60 cm. Die staan nu al op een setje goedkope kunststof terrastegeltjes, en die tegeltjes komen ook op de watertegel. Dus de overhang van 5 cm per kant is niet erg.
Afgelopen week was het heerlijk weer om daarmee aan de slag te gaan. Eerst moest ik afmeten waar ik de gaatjes voor de waterlonten en afvoer van overtollig water kon maken. Toen heb ik een watervulsysteem van PVC (elektra)buis gemaakt. Daarna van verschillende materialen lontjes gemaakt om te kijken welke het best water transporteert (figuur 1).
Toen de bak in kwestie op de tegel gezet en een nachtje laten staan. De volgende dag was duidelijk welke lont het best werkt (figuur 2). Tot zover was het experiment geslaagd. Het enige punt was dat de tegel vullen met water door zo’n smal buisje eigenlijk niet te doen is, dat duurt veel te lang. Daar moet ik nog wat anders op verzinnen, dat gaat waarschijnlijk beter met een aansluiting voor een tuinslang. Ik moet dus nog even verder puzzelen om te kijken hoe ik dat kan maken zonder dat de tegel gelijk weer leeg loopt.
Groeispurt
Het warme weer van de afgelopen weken zorgde ook voor een groeispurt in de moestuin. Ik ben vooral verbaasd over de snelheid waarmee de aardappels groeien die ik twee weken terug in de omgebouwde bak had gepoot (figuur 3). Geen idee of dat komt door het waterreservoir, of dat het gewoon erg goed weer was voor de aardappels, maar het is wel fijn om dit zo naar boven te zien komen.
Maar ook de peultjes doen het goed, die hebben bijna het klimrooster bereikt (figuur 4). En de overige groenten in de bakken doen het ook lekker (figuur 5). En van de rabarber kan ik al bijna wat gaan oogsten (figuur 6).
En binnen groeien de gezaaide tomatenplantjes ook goed (figuur 7). Die gaan binnenkort in een grotere pot gezet worden.
Bak ombouwen
Zoals ik vorige keer schreef heb ik weer een van mijn moestuinbakken omgebouwd, zodat er nu waterreservoirs onder zitten. Vorig jaar had ik dat al gedaan met een van mijn bakken op poten. Nu was een lage bak aan de beurt. De website van Makkelijke Moestuin legt het principe van de waterreservoirs goed uit. Omdat ik al eerder een bak had omgebouwd, kon ik met de droogte van de afgelopen maand het effect goed merken. Bij de bak met de waterreservoirs is het bovenste laagje grond droog, maar een paar centimeter daaronder is de grond vochtig, ideaal voor planten die het dan ook goed doen in deze bak. Bij de bak zonder waterreservoir is het veel moeilijker om deze situatie te krijgen. Na het watergeven is het bovenste laagje grond vaak lekker vochtig, maar daaronder kan het nog kurkdroog zijn. Net omgekeerd van wat je wilt hebben. Om dat goed te krijgen moet je bij droogte regelmatig een klein beetje water geven, soms meerdere keren per dag. En dat kan best lastig zijn. Of je moet een tuinslang diep in de grond steken, maar dan is de hoeveelheid water die je geeft lastig te controleren.
Het ombouwsetje met de waterreservoirs was bezorgd, en de operatie kon beginnen, zie figuur 1. Eerst moest de bak leeggeschept worden. Vervolgens moest ik de bak op zijn kop leggen om profielijzers aan de binnenkant te bevestigen. En daarna kon de bamboe bak op de waterreservoirs gelegd worden. Dat is trouwens een werkje dat je het beste met z’n tweeën kunt doen, want dat bamboe is best zwaar. Tenslotte de waterlontjes en de vulpijpjes erin en het anti-worteldoek eroverheen. Vergeleken met de ombouwset die ik vorig jaar had zijn er trouwens een paar verbeteringen doorgevoerd. Zo moest ik de vorige keer de gaten voor de vulpijpjes zelf knippen. Nu zitten ze al standaard in het anti-worteldoek.
Daarna was het een kwestie van de aarde weer in de bak scheppen, de waterreservoirs vullen en de aardappels poten. En nu wachten tot ze opkomen, dat duurt nog wel een paar weken.
Oogsten en nieuwe plantjes
Er stonden nog wat planten van vorig jaar in de bakken. Onder meer winterpostelein. Ik vind dat een heel lekkere groente, die ik graag over bijvoorbeeld een boterham met kaas doe (figuur 2). Intussen is deze gaan bloeien, dus heb ik hem weggehaald en door het eten gedaan. Want hoe lekker dit plantje ook is, als die bloemetjes zaad gaan vormen dan heb je binnen de kortste keren overal in de tuin nieuwe zaailingen van winterpostelein.
Vorige keer schreef ik over de hoe de tuin weer tot leven komt. De rabarber komt lekker op (figuur 3), dat duurt niet lang meer voor ik daarvan kan oogsten. De Japanse wijnbes komt ook goed in het blad te zitten (figuur 4), daar kunnen we de komende zomer weer lekker van eten.
De groenten die ik de vorige keer geplant en gezaaid had komen ook langzamerhand op (figuur 5). Het was wel spannend met de koude nachten van de afgelopen periode, maar de meeste hebben het zo te zien toch overleefd. Trouwens, de witte korrels bij de rucola en de radijs zijn geen hagelstenen en ook geen piepschuim, maar perliet korrels. Dat is gepoft vulkanisch obsidiaanglas, heel licht en luchtig, dat helpt bij de vochthuishouding en beluchting in de bak.
Ondertussen staan binnenshuis ook de nodige potjes met aarde. Daar ben ik onder meer bezig met het opkweken van tomaten en pepertjes. Een paar tomaatjes hebben al zaailingen gevormd (figuur 6). Maar dat duurt nog wel tot half mei voor die naar buiten kunnen.
Het begin van een nieuw moestuinseizoen
De afgelopen maanden keek ik soms een beetje bedroefd naar buiten. Of het regende, of het was waterkoud, of allebei. In elk geval geen weer om voorovergebogen in de aarde te wroeten. Want daar had ik eigenlijk best wel zin in. Mijn vingers jeukten om weer aan de gang te gaan met mijn moestuinbakken.
Mocht je nou ook willen beginnen met moestuinieren, dat kan eigenlijk op elk moment. Maar als je in het voorjaar begint heb je daar het hele jaar plezier van. Kijk voor inspiratie bijvoorbeeld naar de moestuinstukjes van vorig jaar. Daar staan de stukjes die ik vorig jaar heb geschreven, in volgorde van nieuw naar oud. Helemaal onderaan deze pagina vertel ik over hoe je een moestuin kunt beginnen. Maar er zijn natuurlijk genoeg andere bronnen. Ikzelf laat me vaak inspireren door wat ik op de website van Makkelijke Moestuin vind.
De afgelopen maanden was het dus rustig in de moestuin. Dus de activiteiten beperkten zich tot het oogsten van blad van voornamelijk de palmkool en de snijbiet, het laatste restje wortels en zo nu en dan een beetje winterpostelein.
Maar nu is het dan eindelijk weer wat beter weer. Dat betekent dat er weer wat gebeurt in de moestuin. De winterharde planten komen weer tot leven, zoals de rabarber (figuur 1), de Japanse wijnbes en de braam (figuur 2). Andere planten, zoals de palmkool, gaan nu bloeien (figuur 3). Ik laat die nog wel even staan, omdat de bloemen weer bijen aantrekken. Maar de blaadjes worden nu bitter, dus daar wordt nu niet meer van geoogst. En binnenkort moet hij plaatsmaken voor wat anders.
Maar ik heb nu best veel lege moestuinvakken die nodig voorzien moeten worden van planten. Daar ben ik nu ook mee aan de gang: ik had al peultjes en sugarsnaps voorgekiemd (figuur 4) en die heb ik onlangs in de grond gedaan. Wel nog met wat bescherming (figuur 5) vanwege de koude nachten. En vanwege de eksters die in de buurt nesten bouwen. Die proberen bij alles wat ze zien of het geschikt is als nestmateriaal. Dus ook bij jonge plantjes die net boven de grond uit komen.
Dit jaar ga ik ook aardappels poten. De aardappels liggen nu in bakjes om voor te kiemen (figuur 6). Over een paar dagen kunnen die de grond in. Maar voor die tijd ga ik eerst de bak ombouwen die ik daarvoor wil gebruiken.
In november vorig jaar heb ik verteld over het watergeefsysteem dat de jongens van Makkelijke Moestuin hebben bedacht, met waterreservoirs onder de aarde in de bakken. Ik heb toen één bak omgebouwd. En de uien en knoflook die ik in een paar vakken van de omgebouwde bak heb gedaan doen het goed – in elk geval een stuk beter dan vorig jaar.
Dus ik heb weer een ombouwset besteld, en ga nu weer een bak ombouwen. Dat is een bak met 8 vakken die ik helemaal voor de aardappels ga gebruiken. Volgende keer vertel ik over hoe het ombouwen en het aardappel poten verlopen is.
